Participatief ontwerpen met VMBO-leerlingen in Vught
Op 12 november vindt het Eindfestival VMBO Sportlab plaats in Den Haag. Tijdens dit festival word je meegenomen in de wereld van bewegen op het vmbo. Je raakt geïnspireerd door praktijkvoorbeelden en nieuwe inzichten die zijn voortgekomen uit het VMBO Sportlab-project. Samen met oud-collega Fleur de Korver blikken we terug op het project: wat was onze rol, wat hebben we geleerd en tot welke inzichten zijn we gekomen?
Het consortium, de werkpakketten en de experimenten
Het project VMBO Sportlab doet onderzoek naar hoe de beweeg- en sportparticipatie van jongeren op het vmbo duurzaam kan worden vergroot, zodat zij ook op latere leeftijd actief blijven. Een breed consortium van onderzoekers en praktijkprofessionals werkt samen binnen vier onderling samenhangende werkpakketten. Het doel: het ontwikkelen en testen van interventies die vmbo-leerlingen meer in beweging brengen. Fleur licht toe: “Als je kijkt naar de cijfers, bewegen vmbo-leerlingen gemiddeld minder dan havo- of vwo-leerlingen. Dat was voor het consortium de reden om juist deze doelgroep in beweging te krijgen.”
InnoBeweegLab is werkpakketleider van werkpakket 4: De Innovatieve Praktijk. Dit werkpakket richt zich op het onderzoeken en experimenteren met vernieuwende manieren om jongeren te betrekken bij sport en bewegen. “Samen met de partners hebben we drie experimenten opgezet om te ontdekken hoe we vmbo-leerlingen kunnen stimuleren om meer te bewegen.”
Van de X-factor van een beweegprofessional tot de ideale inrichting van het schoolplein
Experiment 1 was gericht op hoe jongeren zelf de ideale sport- en beweegactiviteit zien. Daarnaast gingen partners in experiment 2 op zoek naar de zogenoemde X-factor: hoe ziet de ideale beweegprofessional er volgens jongeren uit? Wie motiveert hen om in beweging te komen – de gymdocent, ouders of juist medeleerlingen?
InnoBeweegLab werkte samen met de HAN University of Applied Sciences aan het laatste experiment, waarin jongeren meedachten over hoe hun schoolomgeving uitnodigend kan worden ingericht om te bewegen – voor, tijdens en na schooltijd.
“Zo kwamen we terecht bij het Maurick College in Vught,” vertelt Fleur. “Daar was een deel van het schoolplein al eens heringericht met tafeltennistafels en een klein voetbalveldje, maar die werden nauwelijks gebruikt. Dat leidde tot het besef bij de school dat ze de belangrijkste vraag hadden overgeslagen in het proces: wat willen de leerlingen zelf écht op hun schoolplein? Precies dat paste bij ons experiment binnen het VMBO Sportlab.”
Wat willen de vmbo-leerlingen op hun schoolplein?
Fleur ging samen met Gwendolijn Boonenkamp (HAN) aan de slag met vier vmbo-klassen om te achterhalen wat zij belangrijk vinden op hun schoolplein en hoe die ideeën kunnen worden meegenomen in een nieuwe inrichting van het tweede deel van het schoolplein.
“We hebben twee sessies georganiseerd. De eerste was een photovoice-sessie: leerlingen maakten foto’s van prettige en minder prettige plekken op het plein. In groepjes bespraken we vervolgens wat die plekken fijn of juist onprettig maakte. Tijdens de tweede sessie maakten de leerlingen moodboards van hun ideale beweegvriendelijke schoolplein. Tot slot stemden ze met stickers op de ontwerpen (of elementen daarvan) die hen het meest aanspraken.”
Tijdens deze sessies viel iets op:
“Leerlingen kozen vooral dingen die ze al kenden en hadden veel begeleiding nodig in het creatieve proces. We hadden verwacht dat ze meer out of the box zouden denken, maar dat bleek lastig. Vooral bij meiden zagen we dat de behoefte om te bewegen op het schoolplein laag was. Na doorvragen bleek dat dit vooral te maken had met sociale veiligheid. Ze voelden zich bekeken omdat veel lokalen op het plein uitkijken, en dat maakte bewegen minder aantrekkelijk.”
Deze inzichten zijn volgens Fleur waardevol. Ze laten zien dat er eerst aan randvoorwaarden zoals sociale veiligheid moet worden voldaan, voordat jongeren – en vooral meisjes – bereid zijn om meer te bewegen of überhaupt om naar buiten te gaan. Al is het dan in eerste instantie nog maar gericht op ontspanningsplekken als ligweides, leuke wandelroutes of andere ontmoetingsplekken, als tussenstap richting meer actieve vormen van bewegen.
Van inzichten naar actie
De verzamelde inzichten zijn teruggekoppeld aan de school.
“Een logische vervolgstap zou zijn om op basis van de ideeën en inzichten een aantal conceptontwerpen te laten maken door een ontwerper, en die vervolgens terug te toetsen bij de school en de leerlingen,” vertelt Fleur. “Het is voor mensen bij een participatiesessie heel moeilijk om out of the blue te bedenken wat ze willen. Conceptontwerpen maken het concreter, leerlingen kunnen eenvoudiger aangeven wat wel of niet bij hen past, en de school kan gerichter nadenken over bijvoorbeeld onderhoud en veiligheid.
Het belangrijkste inzicht?
“Het is een utopie dat je iedereen meekrijgt. Maar door leerlingen te betrekken, vergroot je hun bewustwording en het gevoel dat hun mening ertoe doet. Dat alleen al zorgt voor meer eigenaarschap en betrokkenheid bij hun schoolomgeving wat kan leiden tot meer beweging.”
Als Fleur het experiment opnieuw zou doen, zou ze dezelfde aanpak hanteren, maar de leerlingen nóg beter ondersteunen om hun creativiteit te stimuleren: “We zouden ze willen inspireren met voorbeelden van hoe een schoolplein eruit kan zien en wat je er allemaal kunt doen – zonder te sturen, maar wel met handvatten om verder te denken dan wat ze al kennen.”
Samenwerking in de praktijk
Maurice Welter, LO-docent van het Maurick College, trok het project vanuit de school en zorgde ervoor dat de leerlingen konden deelnemen aan de sessies.
Daarnaast ondersteunden Jeroen Leenders en Bart van der Pas van MOVE Vught bij de sessies en gebruiken zij de inzichten om hun programmering verder te ontwikkelen. MOVE Vught is de organisatie van waaruit de buurtsportcoaches van de gemeente Vught werkzaam zijn. De lessen uit dit project bieden waardevolle input om activiteiten beter af te stemmen op de wensen en behoeften van vmbo-jongeren – met als uiteindelijk doel: hen structureel meer in beweging krijgen.
Tot slot
Wil je meer weten over de opbrengsten van het VMBO Sportlab? Bezoek dan het Eindfestival VMBO Sportlab op 12 november in Den Haag of kijk op: https://www.vmbosportlab.nl/
